Ο Αγάς και η Χανούμα στους Ολύμπους την Καθαρά Δευτέρα

Ο Αγάς και η Χανούμα των Ολύμπων είναι ένα έθιμο θεσμοθετημένο από την εποχή της Τουρκοκρατούμενης Χίου. Το έθιμο παλιά το αναβίωνε η νεολαία του χωριού. Τα τελευταία όμως χρόνια η δημιουργία του ΕΕΣΟ έγινε ο φορέας της διοργάνωσης και αναβίωσης του.

Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας με συνοδεία μουσικών οργάνων από τα σπίτια τους ξεκινούν ο Αγάς και η Χανούμα για την πλατεία του χωριού. Συνοδεύονται από...
πλήθος χωριανών και από τους «κολιτζήδες», στρατιώτες δηλαδή. Ο πρώτος καλιτζής μεταφέρει στο κεφάλι του το «Σινί», μεγάλος δίσκος που είναι γεμάτος γλυκίσματα και νηστίσιμα φαγητά.

Περιφέρονται γύρω από τον Πύργο της πλατείας, όλοι μαζί, και μετά «κάθονται» στην σκηνή που έχει φτιαχτεί εκεί. Η σκηνή έχει δύο επίπεδα. Κάτω κάθονται οι δικαστές και πάνω ο Αγάς και η Χανούμα, έτσι αρχίζει και η «εξουσία» του Αγά, ως τη Δύση του ηλίου.

Ο πρώτος χορός «πολιτικός» ανήκει στον Αγά και τη Χανούμα. Παλιά χόρευαν με τουμπί και τσαμπούνα, τώρα χρησιμοποιούνται λαϊκά όργανα.

Το λεγόμενο «δικαστήριο» που πλαισιώνει τη σκηνή αποτελείται από τον πρόεδρο Βεζίρη, γραμματέα και ταμία. Γίνονται δίκες με αστείο και σκανδαλιστικό περιεχόμενο. Ο καθένας προσέρχεται στο δικαστήριο, έρχεται με συνοδεία κάποιου «καλιτζή» όπου και αναφέρει στον πρόεδρο το παράπτωμα του.

Αφού του αποδοθεί η ποινή ο «καταδικασμένος» πληρώνει στον ταμία ότι θέλει και μετά κερνιέται από γλυκά και το κρασί που υπάρχουν. Το ποσό που συγκεντρώνεται καλύπτει έξοδα του ΕΣΣΟ και γίνονται έργα κοινής ωφέλειας του χωριού.

Κατά τη διάρκεια των δρώμενων, χορεύουν οι νέοι και οι νέες του χωριού φορώντας τοπικές ενδυμασίες. Το όλο έθιμο πλαισιώνουν και μασκαρεμένοι, οι οποίοι οργανώνουν και την «απαγωγή» της Χανούμας, σατιρίζοντας έτσι το καθεστώς των Οθωμανών, που ήταν γεμάτο μηχανορραφίες για την κεντρική εξουσία. Πριν τη λήξη του εθίμου χορεύει ο Αγάς και η Χανούμα με τον ήχο των μουσικών οργάνων.

Στη συνέχεια όλοι οι παρευρισκόμενοι πιάνονται σταυρωτά χέρι-χέρι και χορεύουν τον «Δετό». Κάποιος τραγουδάει σατυρικά τραγούδια και όσοι χορεύουν τα επαναλαμβάνουν χορεύοντας.

Το έθιμο ουσιαστικά τελειώνει την άλλη μέρα με το «θάνατο» και κάψιμο του Ταμπουραγά, δηλαδή του Αχυρένιου. Οπού και εδώ μασκαρεμένοι ως μαυροφορούσες μοιρολογίστρες μαζί και η Χανούμα κλαίνε και μοιρολογούν για τον πρόωρο θάνατο του Αγά.