11 Νοεμβρίου 1912 Η Ελευθερία έρχεται στο πολύπαθο νησί της Χίου ανήμερα της γιορτής των Πολιούχων της, Μηνά, Βίκτωρα και Βικεντίου την Κυριακή 11 Νοεμβρίου 1912.
Είχε ξημερώσει, όταν η...μοίρα των Ελληνικών πλοίων, υπό την διοίκηση του πλοιάρχου Ιωάννη Δαμιανού εμφανίστηκε στο στενό Οινουσσών - Μικράς Ασίας. Την πρώτη γραμμή του σχηματισμού, την πλησιέστερη στη ξηρά, αποτελούσαν τα οπλισμένα...
| " Η κατάληψη της Χίου", έργο του Αρ. Γλύκα |
Τη δεύτερη παράλληλη γραμμή αποτελούσαν τα μεταγωγικά "Πατρίς", "Σαπφώ" και "Ερριέττα" Την τρίτη γραμμή αποτελούσαν τα αντιτορπιλικά "Νέα Γενεά" και "Κεραυνός" . Στις 10:00 π.μ τα πλοία βρίσκονται έξω από το λιμάνι της Χίου και αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις. Ο Τούρκος στρατιωτικός Διοικητής Ζιχνή Βέης αρνείται να δεχτεί τους όρους παράδοσης, πείθοντας και τις λοιπές τουρκικές πολιτικές αρχές,που αρχικά είχανε δεχτεί τους όρους. Δηλώνει ότι θα υπερασπιστεί το νησί μέχρις εσχάτων. Στις 2.30 μ.μ. αρχίζει η απόβαση στο Κοντάρι.
Η ελληνική αποβατική δύναμη αποτελείται από 3 τάγματα. Το πρώτο του 1ου Συντάγματος πεζικού και το 1ο και το 2ο Τάγμα του 7ου Συντάγματος Πεζικού. 76 αξιωματικοί και 2.495 οπλίτες με μια λυόμενη ορειβατική πυροβολαρχία συστήματος Κρουπ. Διοικητής, ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Δελαγραμμάτικας
Η δύναμη αυτή είχε να αντιμετωπίσει το 18ο Σύνταγμα Πεζικού των Τούρκων με 57 αξιωματικούς, 2500 οπλίτες και δυο ορειβατικά πυροβόλα ταχύβολα με διοικητή τον ικανό αξιωματικό Αντισυνταγματάρχη Ζιχνή Βέη.
Ειδικά στο Κοντάρι την απόβαση των Ελλήνων εμπόδιζαν 400 Τούρκοι. Τα ελληνικά πλοία βομβαρδίζουν τις τουρκικές θέσεις αναγκάζοντας τους Τούρκους σε υποχώρηση.
Η απόβαση ολοκληρώνεται μέχρι τις 7 το βράδυ. Δύο Έλληνες νεκροί, πρωτομάρτυρες της Χιώτικης Ελευθερίας, οι Εμμανουήλ Ποθητός από τη Λακωνία και Ιωάννης Χρυσολωράς από την Αθήνα, είναι οι πρώτες απώλειες.
Στη στεριά πρώτος πάτησε ο 2ος λόχος του 3ου Τάγματος του 1ου Σ. Π. με το λοχαγό Ηρακλή Καρκατζό και ο λόχος των Πεζοναυτών με τον Ιωάννη Δεμέστιχα. Οι Τούρκοι οπισθοχωρούν σε πιο ασφαλή μέρη (Καρυές, Μονή Αγίου Μάρκου και Νέα Μονή).
Λίγο πιο μακριά από το χώρο των συγκρούσεων στο ναό του Αγίου Γεωργίου Βροντάδου , λειτουργεί ο αρχιερατικός επίτροπος Βροντάδου Αρχιμανδρίτης Στέφανος Τσιχλής. Στο εκκλησίασμα επικρατεί ταραχή. Ο ελληνικός στόλος βρισκόταν έξω από το λιμάνι και κινιόταν μεταξύ της περιοχής των Βυρσοδεψείων και του ακρωτηρίου της Αγ. Ελένης. Οι Βρονταδούσοι έξω από τον Άγιο Γιώργη παρατηρούν με κιάλια τις κινήσεις των πλοίων. Μαζί κι ο ανθυπολοχαγός Εμβέρ- Αλής, ο επικεφαλής του Τουρκικού αποσπάσματος Βροντάδου, που συζητώντας υποστήριζε ότι τα πλοία δεν του φαίνονταν ότι ήρθαν για κατοχή, γιατί δεν ήσαν πολεμικά, παρά μονάχα ένα-δύο. Ο Ιωάννης Γλύκας, δάσκαλος, τα προσφέρει και στον Τούρκο αξιωματικό. Ο ίδιος είχε διακρίνει τη γαλανόλευκη, αλλά από ευγένεια αποσιώπησε την εθνικότητα και ισχυρίστηκε ότι δεν διέκρινε τη σημαία, όμως ήσαν πολεμικά. .
Μετά την λειτουργία ο Aρχιμανδρίτης Στέφανος Τσιχλής συμβουλεύει το εκκλησίασμα να πάει στο σπίτι του και να περιμένει περισσότερες πληροφορίες για το σκοπό της άφιξης των πλοίων. Όμως ο κόσμος έσπευδε να ανέβει σε λόφους και ψηλά μέρη, για να παρακολουθεί τις κινήσεις των πλοίων.
Ο Εμβέρ παραλαμβάνει τις αποσκευές του και με το λόχο του καταλαμβάνει τη γραμμή στη θέση Οργυιά και περιμένει οδηγίες από την πόλη.
Ο Ι. Βαριαδάκης, ο αείμνηστος δάσκαλος και ιστορικός των ανεπανάληπτων εκείνων στιγμών, αφηγείται. “ Κάτι σαν βροντές αντιλαλούσαν προς τον όρμο Κοντάρι. Από τον Βροντάδο και απ’ όποιο μέρος του δεν φαίνονταν ο όρμος, οι άνθρωποι ανέβαιναν, μικροί μεγάλοι, στις πιο ψηλές τοποθεσίες, για να δουν το θαύμα. Από τις βροντές αυτές εγεννιόταν η Θεία Λευτεριά και κοιλοπονούσαν οι κρατήρες των κανονιών του στόλου”.
12 Νοεμβρίου 1912
Ο στρατός, αφού διανυκτέρευσε στο Κοντάρι, την επομένη 12-11-1912 στις 8 το πρωί μπαίνει στην πόλη, που ανοίγει τις αγκάλες της, για να τον δεχτεί μέσα σε έξαλλη χαρά, Σύμφωνα με τις οδηγίες του Νικολάου Δελαγραμμάτικα, διοικητή του Στρατού Κατοχής, προς τον λοχαγό Παπακυριαζή, Διοικητή του 1ου Τάγματος του 7ου Σ.Π., της 12-11-1912, μόλις το Σύνταγμα θα έφτανε στην πόλη θα εξακολουθούσε την προέλαση προς το χωριό Καρυές και θα εγκαθιστούσε προφυλακές ΒΔ του χωριού, αφού προηγουμένως εξετόπιζε το εκεί το εκεί ευρισκόμενο εχθρικό τμήμα. Όπως και έγινε. Ο Ελληνικός στρατός στήνει τις προφυλακές του στη θέση Άγιος Δημήτριος και απ’ εκεί επιτηρεί τις Καρυές και τον Άγιο Μάρκο, όπου είχαν καταφύγει οι Τούρκοι. Το βέβαιο είναι ότι οι Τούρκοι αντέταξαν την πιο πεισματώδη άμυνα στη Χίο απ’ όλα τα νησιά και για 40 μέρες επιδόθηκαν σε αδιάκοπες συγκρούσεις ανταρτικού κυρίως χαρακτήρα.Στο Βροντάδο,στο προαύλιο του Αγίου Γεωργίου ακούγονται οι κωδωνοκρουσίες της Μητρόπολης, που αναγγέλουν το χαρμόσυνο γεγονός. Ο δάσκαλος Διονύσιος Τελλής προτρέπει να υψώσουν την Ελληνική σημαία. Παρευθύς ο παλιός καπετάνιος Στρατής Ξενιός προσφέρει μια σημαία φυλαγμένη από τα πλοία του και την ύψωσαν. Συγκίνηση, κλάμα, χαρά. Αμέσως ο όμιλος των Βρονταδούσων με επικεφαλής τον παπα Τσιχλή κατευθύνεται στην πόλη. Στην περιοχή της Λέτσαινας συναντούν απόσπασμα πεζοναυτών αποτελούμενο από τους Σπύρο Γεωργίου από το Μαρούσι Αττικής, Παντελή Δούναβη από Σύρο, Αγγ. Κοτσινιώτης από Αθήνα, Κωνσταντίνο Βρονταμίτη από Σπέτσες, Αναστάσιο Η. Ρουγγέρη από Κέρκυρα και Παναγιώτη Δημουλέα από Λακωνία. Επικεφαλής ο δίοπος πυροβολητής Κόρδος Ρηγάτος, και όλοι μαζί κατευθύνονται στο Βροντάδο. Το μεσημέρι γίνεται δοξολογία στον Άγιο Γεώργιο. Όλη η εκκλησία είναι γεμάτη. Παρόντες ο αρχιμανδρίτης Στέφανος Τσιχλής, οι ιερείς Γερμανός Λίμας, Αθανάσιος. Γ. Μπουλάς και οι διάκονοι Ιωάννης Πιταούλης και Κυριάκος Πυλιαρός. Ο παπα-Τσιχλής και ο γιατρός Γεώργιος Πιταούλης προσφωνούν τους στρατιώτες και απαντά κατάλληλα ο δίοπος. Το απόσπασμα κατευθύνεται μετά στην Ερειθιανή και από κει παραλιακά επιστρέφει στη Χίο. Την ίδια μέρα εμφανίζονται στο προαύλιο του Αγίου Γεωργίου 25 Βρονταδούσοι νέοι με γκράδες.
| Παρέλασις του Στρατού της Κατοχής Χίου 1912 |
13 Νοεμβρίου 1912
Ο λόχος των πεζοναυτών στρατοπεδεύει στα Αλωνάκια και στις θέσεις Κομητά και στήνει προφυλακές στους πρόποδες του Αίπους. Στις προφυλακές παίρνουν μέρος με τη θέλησή τους ένοπλοι Βρονταδούσοι, όπως οι Ξενοφών Ξενιός, Διονύσιος Τελλής, Γεώργιος . Ι. Κάστανος, Αχιλλέας Συρρής, Γεώργιος. Ι. Παντέλας, Δημήτριος Αρμενάκης.Ο λόχος την επομένη αποσύρεται στην πόλη.
14 Νοεμβρίου 1912
Οι εντολές του υπουργού των Στρατιωτικών Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον διοικητή του Στρατού Κατοχής Νικολάου Δελαγραμμάτικα ήταν σαφείς. Να καταδιώξει τον τουρκικό στρατό μέχρι να τον εξαναγκάσει σε παράδοση. Βέβαια η όλη επιχείρηση δεν είναι εύκολη. Ο εχθρός έχει καταλάβει τα υψώματα των Καρυών και μάχεται εκ του ασφαλούς. Οι Ελληνικές προφυλακές εγκαθίστανται στις Καρυές, αλλά δέχονται πυρά των Τούρκων από την κορυφή της Πηγανιάς. Τα πυρά τους διοχετεύονταν και στην περιοχή του Βροντάδου. Δυο απόπειρες των Ελληνικών δυνάμεων από τις Καρυές στις 14-11-1912 απέτυχαν, αφού κατά τον λοχαγό Κουβέλη οι 20-25 Τούρκοι στον Άγιο Μάρκο μπορούσαν να κρατήσου ν ολόκληρη λεγεώνα.Στις 13:00 ο λοχαγός Κουβέλης προσπάθησε να ανεβεί στο Αίπος από τις Καρυές αλλά απέτυχε λόγω της σθεναρής αντίστασης των τουρκικών δυνάμεων. Στη συμπλοκή που κράτησε μέχρι τις 16:30 σκοτώθηκαν από την ελληνική πλευρά 7 και τραυματίστηκαν 23, ενώ από την τουρκική σκοτώθηκαν 14 και τραυματίστηκαν πάνω από 40.
Επιτροπή Βρονταδούσων μαζεύει τροφές και ρούχα για ενίσχυση του στρατιωτικού τμήματος που βρισκόταν κοντά στον Άγιο Γιάννη τον Τριπατέ και στερούνταν τροφές 24 ώρες. Η ομάδα αποτελούμενη από τον Γεώργιο Παπαζή, πρόεδρο κοινότητας, τον Διονύσιο Τελλή , τον Αχιλλέα Συρρή, τον Κωνσταντίνο Γρυπάρη, τον Λουκή Γέμελλο, τον Ιωάννη Γ. Γέμελλο, τον Δημήτριο Αρμενάκη, τον Σταμάτιο Δ. Μπαχά και τον Γεώργιο Κάστανο με γαϊδουράκια αψηφώντας τις τουρκικές σφαίρες έφτασε στον προορισμό της. Ο Έλληνας αξιωματικός κράτησε τις τροφές, αλλά τον ιματισμό παρακάλεσε να τον δώσουν στην Γενική Επιμελητεία της Χίου.
Το βράδυ της 14ης Νοεμβρίου άγημα 80 πεζοναυτών ανδρών με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Ιωάννη Δεμέστιχα φτάνει στο Βροντάδο και ζητεί κατάλυμα. Ο δάσκαλος Διονύσιος Τελλής υποδεικνύει το σχολείο, αλλά δεν κρίνεται κατάλληλο. Τελικά στρατοπεδεύει στη θέση Πραντούνικα και Άγιο Μακάριο. Εκεί στήνονται οι προφυλακές στις οποίες συμμετέχουν και Βρονταδούσοι, που την επομένη θα χρησιμεύσουν ως οδηγοί για την ανάβαση. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του αρχηγού των πεζοναυτών υποπλοιάρχου Iωάννη Δεμέστιχα για την υποδοχή που επεφύλαξαν οι Βρονταδούσοι. ‘’ Οι κάτοικοι του χωρίου ειδοποιηθέντες έσπευσαν εις προϋπάντησιν και υποδοχήν ημών εν εξάλλω ενθουσιασμώ. Βαθύτατα μας συνεκίνησε ο ευγενής και πατριωτικός εκείνος ενθουσιασμός των...Είμεθα από της στιγμής εκείνης φιλοξενούμενοι των και όλοι με επιμονήν ηξίουν να μας στεγάσουν και περιποηθούν’’
| Αίπος |
Οι διαταγές προέβλεπαν να κινηθούν προς το Αίπος τη νύχτα στις 14 προς 15 Νοεμβρίου στις 4 το πρωί, ο 9ος λόχος του 3ου συντάγματος του 1ου Σ.Π. του λοχαγού Δημήτριου Μαυρομιχάλη και ο ουλαμός πολυβόλων του ανθυπολοχαγού Σπυρίδωνα Αθανασόπουλου. Την επιχείρηση θα οδηγούσαν ο έφεδρος υπολοχαγός Γουλιέλμος Ιωαννίδης και ο ανθυπολοχαγός Λάμπρος Τζαβέλας και η όλη προσπάθεια θα υποστηρίζονταν από το πυροβολικό της "Μακεδονίας" Ως οπισθοφυλακή θα ακολουθούσε ο λόχος των Πεζοναυτών. Η επιχείρηση, που τελούσε υπό την διοίκηση του λοχαγού Αριστείδη Κουβέλη, ήταν δυσχερής λόγω του απόκρημνου του όρους και της οχυρότητας της κορυφής, που υπερασπίζονταν σημαντική τουρκική δύναμη περίπου 100 Τούρκων στρατιωτών με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Εμβέρ Αλη. Ταμπουρωμένοι πίσω από τα βράχια και ερείπια τοίχων στη θέση Καστέλι, ήταν έτοιμοι να αποκρούσουν κάθε επίθεση.
15 Νοεμβρίου 1912. Αρχίζει η ανάβαση του Αίπους
Ώρα 4 το πρωί . Αρχίζει η ανάβαση του Αίπους. Η κατάληψη του θα σήμαινε αρχή κύκλωσης του εχθρού. Οδηγοί οι Βρονταδούσοι Γεώργιος Κάστανος, Λουκής Γέμελλος, Δημήτριος Αρμενάκης, Σταμάτης Μπαχάς. Πολλοί άλλοι Βρονταδούσοι παρακολουθούν το στρατό κυρίως αγωγιάτες με μουλάρια κουβαλώντας νερό και τρόφιμα πυρομαχικά. Ανάμεσα τους και γυναίκες.Όλοι προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα.
Ώρα 6 το πρωί .Οι φρουροί των τουρκικών προφυλακών αιφνιδιάζονται και πολλοί υποχωρούν .Μερικοί υποδέχονται τους Έλληνες με σφοδρό πυρ, γρήγορα όμως μπροστά στην ελληνική ορμή υποχωρούν. Ευτύχημα ότι οι εχθροί αντιλήφθηκαν τους Έλληνες μόνο όταν αυτοί βρέθηκαν στην κορυφή.
Δεν έλειψαν βέβαια και τα λάθη από ελληνικής πλευράς. Στους Έλληνες πεζοναύτες μεγάλη σύγχυση προξένησαν οι βολές της "Μακεδονίας" που κανονιοβολούσε από τη Δασκαλόπετρα και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν, ενώ οι εχθροί ανεθάρρησαν και εφόρμησαν εναντίον τους. Μάταια οι πολίτες έδιναν σήματα στη Μακεδονία να παύσ
| Η μάντρα που σκοτώθηκε ο Ν. Ρίτσος |
Ο 9ος λόχος αφού προχώρησε σε βάθος 500 μέτρων στο οροπέδιο του Αίπους σταμάτησε την προέλαση σύμφωνα με τις διαταγές. Δε συμβαίνει το ίδιο με τον διοικητή των πεζοναυτών υποπλοίαρχο Ιωάννη Δεμέστιχα, που πίστευε σε μια αποφασιστική επέλαση, για να εκτοπιστεί ο εχθρός. Μια αναμέτρηση όμως κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες που επέτειναν ο ανοιχτός χώρος του οροπεδίου, το μαύρο χρώμα της στολής των πεζοναυτών και ο καπνός των σφαιρών και γκράδων, που δεν είχαν άκαπνο μπαρούτι. Η ορμή όμως των Ελλήνων πεζοναυτών ήταν τέτοια, ώστε ο εχθρός αναγκάστηκε να υποχωρήσει αλλά εξακολουθώντας να αμύνεται με πείσμα καλυπτόμενος πίσω από βράχους και μάντρες.
Οι πεζοναύτες χωρίστηκαν σε δύο τμήματα. Το ένα με τον Iωάννη Δεμέστιχα κατευθύνθηκε προς τη Σελλάδα, ενώ το άλλο με επικεφαλής τον ανθυποπλοίαρχο Νικόλαο Ρίτσο, προχώρησε σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη περιοχή των Κυμιών. Το Τουρκικό απόσπασμα καταφεύγει στη μάντρα του Μπαχά στο Ρεικωπό. Η μάντρα κυριεύεται αλλά το γενναίο παλικάρι πληγώνεται θανάσιμα. Μεταφέρεται από τον δάσκαλο Παντελή Κοσμά, τον καπετάνιο Αχιλλέα Συρρή, τον Λουκά Γέμελο, τον Μιχαήλ Μιχαληνό και τον Αδαμάντιο Μπριλή -που ιερώθηκε αργότερα- πάνω σε αυτοσχέδιο φορείο στο πρόχειρο νοσοκομείο του Αγίου Γεωργίου.
Ο Iωάννης Δεμέστιχας εν τω μεταξύ αγωνίζεται με αντικειμενικό στόχο να καταλάβει τα υψώματα της Σελλάδας. Δεν είχε τη δυνατότητα επιλογής. Δυσκολεύεται να κρατήσει τις θέσεις του με τους 40 πεζοναύτες. Ζητά ενισχύσεις από τις μονάδες πεζικού, που μένουν καθηλωμένες πίσω. Δεν είναι εύκολη η βοήθεια. Τα φυσίγγια είναι λίγα. Ο κυβερνήτης της "Μακεδονίας" Λυκούργος Τσουκαλάς , σφυροκοπεί τις εχθρικές θέσεις εφαρμόζοντας μια πρωτότυπη μέθοδο. Για να αυξήσει την απόσταση βολής, μεταφέρει έρμα και φορτίο στη μία πλευρά του πλοίου ανασηκώνοντας την άλλη όπου βρίσκονταν οι βάσεις των πολυβόλων.
| Ύψωμα Σελλάδα |
4 η ώρα το απόγευμα. Χωρίς πολεμοφόδια και ενισχύσεις ο Ιωάννης Δεμέστιχας με τους πεζοναύτες του αμύνονται και αποκρούουν τα κύματα των τουρκικών επιθέσεων με εφ’ όπλου λόγχη. Η πρωτοπορία των Τούρκων με εξαιρετική ταχύτητα φτάνει στη λοφοσειρά και οχυρώνεται σε απόσταση 25 μ. από τους Έλληνες. Δεξιά και αριστερά οι Τούρκοι πλησιάζουν στα 5 μέτρα. Η μάχη γίνεται σώμα με σώμα. Ένας πεζοναύτης ο Α. Μανώλης ορμά και τρυπά με τη λόγχη του ένα Τούρκο στρατιώτη. Ο δίοπος Πετρίτης δέχτηκε τρύπημα λόγχης από Τούρκο υπαξιωματικό. Άλλος πεζοναύτης ο Λύρης, ενώ ήταν πληγωμένος, επιτίθεται εναντίον Τούρκου αξιωματικού και αποσπά το παράσημο που είχε στο στήθος του. Ο πεζοναύτης Κλήμης βλέποντας να εξαντλούνται τα φυσίγγια εξακολουθούσε τον αγώνα. Ο υποκελευστής Ζέρβας φονεύει στα 10 μέτρα στρατιώτη, που ορμούσε. Ο εχθρός πίσω από τα βράχια έριχνε χειροβομβίδες, ενώ οι Έλληνες άλλαζαν συνεχώς θέσεις, για να προφυλαχθούν. Ηρωικά μάχεται και ο δόκιμος αρχικελευστής Ιωάννης Παστρικάκης, o μοναχογιός του ιατρού Γ. Παστρικάκη και της Σοφίας το γένος Γραικού . Ο Ιωάννης Δεμέστιχας του φωνάζει να προσέχει να μην εκτίθεται πολύ. Ο νεαρός μαχητής δικαιολογείται ότι το έκανε, για να εμψυχώσει τους άντρες του, μια και δεν έμεινε ούτε φυσίγγιο. Στην κρίσιμη εκείνη ώρα το γενναίο Κρητικόπουλο πέφτει πληγωμένο θανάσιμα.Πληγωμένος με διαμπερές τραύμα στην αριστερή κνήμη ο Ιωάννης Δεμέστιχας κινείται για αντεπίθεση, αλλά είναι τέτοια η κατάστασή του, που δεν μπορεί να μεταφέρεται από δύο άνδρες στη Βροντάδο και μετά στο Νοσοκομείο της Χίου, αφού προηγουμένως διατάσσει υποχώρηση, μια και οι περισσότεροι πεζοναύτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματισθεί.Ο 9ος λόχος διατάσσεται να ενισχύσει τους πεζοναύτες. Φτάνει λίγο πιο κάτω απ’ αυτούς. Οι Τούρκοι τους έβαζαν από δύο πλευρές. Τελικά δύο διμοιρίες του λόχου του 7ου Σ.Π., για να εξασφαλίσουν τον 9ο λόχο, καταλαμβάνουν τη ράχη που βρισκόταν απέναντι και πιο βόρεια. Οι Αριστείδης Κουβέλης και Γουλιέλμος Ιωαννίδης όρθιοι παρακινούν τους άνδρες τους να βοηθήσουν τους πεζοναύτες αδιαφορώντας για τη βροχή των σφαιρών. Με εφ’ όπλου λόγχη φτάνει κοντά τους ο υπαξιωματικός Μουτσόπουλος με 15 στρατιώτες. Ο εχθρός αναγκάζεται να υποχωρήσει με μεγάλες απώλειες. Ο γενναίος αγωνιστής της πίστης και της πατρίδας παπά Ηλίας Λίναρης φροντίζει τους πληγωμένους ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Κουβέλης. Η μάχη συνεχίζεται μέχρι τη νύχτα.
Οι Τούρκοι υποχωρούν στην κορυφή του Κεναύρου. Εκεί οχυρώνονται πρόχειρα και χτυπούν τους Έλληνες που είχαν καταλάβει τη Σελλάδα.
Ταυτόχρονα διεξάγεται και ένας άλλος αγώνας.Ο Βροντάδος δεν υστέρησε και σ΄αυτόν. Όπως έχει αναφερθεί ανέλαβε την περίθαλψη των τραυματιών στους οποίους παρέχονται οι πρώτες βοήθειες μέχρι να διοχετευθούν στο Σκυλίτσειο Νοσοκομείο και την κλινική Κουντουρά. Από την επιμελητεία του στρατού δυστυχώς δεν υπήρξε πρόνοια για φορεία, φάρμακα και άλλα. Διθύραμβοι αναπέμπονταν για το γιατρό Γεώργιο Πιταούλη από την εφημερίδα Νέα Χίος.
«Τι δε να είπη τις δια τον λαμπρόν και κατά πάντα κάλλιστον του ευάνδρου Βροντάδου επιστήμονα, ενθουσιώδη ιατρόν κ. Γ. Πιταούλην, όστις υπήρξεν η ψυχή της πατριωτικής ταύτης δράσεως του Βροντάδου, παντού συντρέχων, παντού βοηθών;. Ας ομιλήσουν οι υπέρ ογδοήκοντα νοσηλευθέντες υπ’ αυτού τραυματίαι εν τω νοσοκομείω, το οποίον προχείρως κατήρτισεν, εξ ιδίων διαθέτων τά αναγκαιούντα φάρμακα και άλλα θεραπευτικά είδη».
Είναι γεγονός επίσης ότι η Επιτροπή της Κοινότητας του Βροντάδου ξόδεψε 1400 χρυσά φράγκα για τροφές, παραπήγματα και μεταφορά τραυματιών και έδωσε και 600 στην κεντρική Επιτροπή της Χίου. Σύνολο 2000 χρυσά φράγκα. Επίσης από το Νοσοκομείο Αγίου Γεωργίου διανεμήθηκαν 630 εσώρουχα εκτός από τα 450 που δόθηκαν στους στρατιώτες του Αίπους και στα διάφορα φυλάκια. Επίσης στάλθηκαν 2.000 χρυσά φράγκα στον Ελευθέριο Βενιζέλο για την κατασκευή χιακού πλοίου.
Στη μεταφορά τροφίμων, νερού, πολεμοφοδίων και τραυματιών βοήθησαν οι
16 Νοεμβρίου 1912
Δημήτριος Παπαζής, Ιωάννης Γέμελος, Σταμάτιος Τσατσαρώνης, Δημήτριος Γέμελος, Κωστής και Αναστάσιος Τσατσαρώνης, Αναστάσιος Φαφαλιός , Στέφανος Κόκκινος , Μαν. Σεραφείμ. Ο Στρατής Μπαχάς με το σαμοβάρι του έκανε τσάι στους πρόποδες του Αίπους. Ο Πέτρος Καρακασσώνης μιλώντας για τη φιλοξενία , που πρόσφεραν οι Βρονταδούσοι στα στρατεύματα γράφει τα εξής : «Κατά τας παγεράς ημέρας του χειμώνος (συνήθιζαν) να ανέρχωνται επί του Αίπους φέροντες μεθ’ εαυτών καμινέτα και πάντα τα χρειώδη προς παρασκευήν θερμού ροφήματος εκ τέϊου και να διανέμωσι τούτο μετ’αμυγδάλων και σύκων ή τσικούδων εις τους επί του όρους άνδρας., ίνα καθιστώσιν εις αυτούς ήττον αισθητόν το δριμύ ψύχος. Τινές μάλιστα εκ των χωρικών τούτων μετεκόμιζων πλησίον των οφρύων του οροπεδίου και σανίδας , δι’αυτών δε κατεσκεύαζον πρόχειρα στέγαστρα , όπως εις ταύτα καταφεύγοντες οι στρατιώται ευρύσκωσι προστασίαν από των ανέμων και της χιονός». Σ’όλο το διάστημα του αγώνα του Αίπους γυναίκες κουβαλούσαν νερό στους στρατιώτες, όπως η Μαριγώ Αν. Μπαχά ή Πιπέρη και η Μαριγώ Συρρή ή Ταχαγιά. Μέχρι και τα παιδιά του σχολείου με προτροπή του δασκάλου τους Διονυσίου Τελλή μάζευαν σφαίρες από τα σπίτια για τους μαχόμενους στο Αίπος.17 Νοεμβρίου 1912
Ο αρχιερατικός επίτροπος Βροντάδου Στέφανος Τσιχλής, ιερέας Αθανάσιος Μπουλάς, ο τότε πρωτοψάλτης //Δημ. Μ. Γέμελος// με ομάδα βρονταδούσων ανέβηκαν στο Αίπος και κήδευσαν τους νεκρούς της πρώτης συμπλοκής, τον δεκανέα Βασίλειο Στάϊκο, τον δεκανέα Γεώργιο Κούτρα, και τους πεζοναύτες Γαβριήλ Κούκο και Νικόλαο Κλήμη εκεί όπου, μετά την ανακομιδή των λειψάνων, κτίσθηκε κενοτάφειο, που απείχε λίγο από το μέρος, που στήθηκε το Ηρώο.Μετά φρόντισαν για τους νεκρούς πεζοναύτες στη Σελλάδα. Η ταφή ήταν δύσκολη σε εκείνα τα μέρη. Γι’αυτό τη νύχτα στάλθηκαν οι Βρονταδούσοι Λουκής Γέμελλος, Αντώνιος Μπαχάς ή Πιπέρης, Ιωάννης Γέμελλος, Σταμάτιος Μπαχάς, Γεώργιος Χούλης, Γεώργιος Κάστανος, Γεώργιος Μπαχάς ή Σκλάβος και Γεώργιος Κάνης ή Παπαζής με 6 μουλάρια, για να φορτώσουν τους σκοτωμένους και τους μεταφέρουν στα μετόπισθεν για ταφή. Όμως η μεταφορά ήταν αδύνατη, γιατί αφηνίασαν τα μουλάρια, όταν είδαν τους νεκρούς και δεν ήθελαν να πλησιάσουν. Ύστερα από την εγκατάλειψη του Αίπους (22/11) οι νεκροί τάφηκαν, όπου έπεσαν, από Πιτυανούς που τους αγγάρευσε ο Τούρκος ανθυπολοχαγός Εμβέρ.
18 Νοεμβρίου 1912
Όλες οι τουρκικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις ελληνικές προφυλακές, που ενισχυμένες με εφεδρικές δυνάμεις προβάλλουν πεισματώδη αντίσταση από το πρωί μέχρι τις 2:00 μ.μ που ο εχθρός υποχωρεί
22 Νοεμβρίου 1912.
Ο Δελαγραμμάτικας είχε αντιληφθεί ότι οι δυνάμεις του ήταν ανεπαρκείς, για να εξουδετερώσουν την τουρκική αντίσταση. Έτσι οι επιχειρήσεις στο Αίπος εγκαταλείπονται. Σ΄αυτό συνέβαλλαν επίσης το ψύχος, οι ραγδαίες βροχές, οι ταλαιπωρίες του στρατεύματος και οι συχνές επιθέσεις των Τούρκων που προκαλούσαν φθορές στη ελληνική δύναμη.To γεγονός λύπησε τους Βρονταδούσους και τους ανησύχησε , γιατί υπήρχε φόβος Τουρκικής επιδρομής κατά του Βροντάδου. . Μάταια προσπάθησε ο παπά Στέφανος Τσιχλής να τον μεταπείσει προβάλλοντας το επισφαλές της θέσης των Βρονταδούσων και τα δεινά επακόλουθα μιας τέτοιας ενέργειας. Πολλοί αξιωματικοί ήσαν αντίθετοι σ’αυτήν την απόφαση υποστηρίζοντας ότι «θέσις οχυρά άπαξ καταληφθείσα και με τόσον τίμιον αίμα γενναίων ανδρών ποτισθείσα δεν έπρεπε άνευ ανάγκης να εγκαταλειφθή. Ήτο δε και φόβος μη ο εχθρός εκλάβη τούτο ως δειλίαν και αναθαρρήσας προβή εις νέας επιχειρήσεις και από αμυνόμενος , όπου ήτο μέχρι τούδε , γίνει επιτιθέμενος , αφού μάλιστα και τηλεβόλων δεν εστερείτο, άτινα, εάν ήθελε να μεταχειρισθή καθ’ημών από της υψηλής ταύτης θέσεως, πολλάς ζημίας ηδύνατο να μας επιφέρη».΄
Τελικά οι επιχειρήσεις από ελληνικής πλευράς αναστέλλονται μέχρι να αφιχθούν ανισχύσεις.
23 Νοεμβρίου 1912
Στα σχολεία του Αγίου Γεωργίου στρατωνίστηκε ένας λόχος και ένας άλλος στον Άγιο Μακάριο. Την ίδια ημέρα με το ατμόπλοιο "Πέλωψ" ήρθε στη Χίο ορειβατική πυροβολαρχία με τον υπολοχαγό Βασίλειο Μουτσόπουλο και εθελοντικό σώμα 30 ανδρών με τον οπλαρχηγό Ιωάννη Μπέλλα.24 Νοεμβρίου 1912
Την εγκατάλειψη του Αίπους αντιλαμβάνεται ο εχθρός και καταλαμβάνει τις νότιες πλαγιές του, Μάλιστα άνοιξε πυρ κατά των προφυλακών του Βροντάδου, για να πάρει άμεση απάντηση από τα πυροβόλα της μοίρας του στόλου και να μην ενοχλήσει πια25 Νοεμβρίου 1912
Φθάνουν από την Αθήνα το εθελοντικό σώμα του Κρητικού οπλαρχηγού Στρατή Βολάνη με 23 άνδρες που εστάλη στη Βολισσό, του Λεωνίδα Φραγγελάκη με 17 άνδρες που εστάλλη στην Παφυλλίδα και του επίσης Κρητικού Ιωάννη Παπαδογιάννη με 17 άνδρες που εστάλη στη Συκιάδα .13 Δεκεμβρίου 1912
Φθάνουν στη Χίο με το ατμόπλοιο "Ελδα" εθελοντικό σώμα 21 ανδρών του Χιώτη εθελοντή λοχία Γεωργίου Μπουρνιά.14 Δεκεμβρίου 1912
Φτάνουν στη Χίο το άριστα οργανωμένο και εκπαιδευμένο εθελοντικό σώμα 43 επίλεκτων Ικαριωτών υπό την αρχηγία του Ευάγγελου Κουκουδέα15 Δεκεμβρίου 1912
Φτάνουν ενισχύσεις από τη Μυτιλήνη αποτελούμενες από ένα έμπεδο τάγμα υπό τον ταγματάρχη Μανουσάκη Αλέξανδρο και το 2ο τάγμα του 19ου πεζικού συντάγματος υπό τον ταγματάρχη Παυλόπουλο Δημήτριο, μια λυόμενη ορειβατική πυροβολαρχία και δυο πολυβόλα . Αργότερα προστέθηκαν δύο ταχυβόλα πυροβόλα.Ο Τουρκικός στρατός μετά τις επιθέσεις που δέχτηκε είχε περιοριστεί στα βουνά της Κεντρικής Χίου και κυρίως στις μονές Αγίου Μάρκου, Αγίων Πατέρων και Νέας Μονής. Επίσης στις θέσεις Κοχλιά ,Τέσσερα Πηγάδια, Αμυθούντα και Πιτυός. Περιοχές ορεινές και δυσπρόσιτες. Ο ελληνικός στρατός και οι εθελοντές κατείχαν το νότιο μέρος του Αίπους, Καρυές, Δαφνώνα, Παφυλίδα, ΄Αγιο Γεώργιο, Λιθί, Βολισσό, Φυτά, Καμπιά, Βίκι, Αμάδες,Καρδάμυλα και Λαγκάδα.
Ο στρατός είχε ενισχυθεί αλλά οι νέες δυνάμεις 950 ανδρών ήταν αγύμναστες, για αυτό ο διοικητής απέφευγε κάθε επιθετική ενέργεια πιστεύοντας ότι ο εχθρός αποκλεισμένος θα αναγκαζόταν σε παράδοση. Το Υπουργείο Στρατιωτικών δέχεται τις εξηγήσεις Δελαγραμμάτικα και διατάσσει αναστολή των επιχειρήσεων.
17 Δεκεμβρίου 1912
Το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου φτάνουν και οι τελευταίες ενισχύσεις και κυρίως τα αναμενόμενα ταχυβόλα πυροβόλα, ένα πεδινό υπό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Φόρο Ανδρέα και ένα ορειβατικό υπό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Καρδαρά Γαβριήλ.18 Δεκεμβρίου 1912
Ο Δελαγραμμάτικας καθορίζει σχέδιο δράσης κατά των Τούρκων με γενική επίθεση από όλες τις πλευρές. Η επίθεση οριζόταν για τις 19-Δεκεμβρίου και συνέπρατταν εθελοντικά σώματα και στόλος. Τελικώς το βράδυ αναστέλλονται ενόψει διαπραγματεύσεων. Οι διαπραγματεύσεις αποτυγχάνουν και οι Έλληνες προετοιμάζονται για επίθεση στις 20 του μηνός20 Δεκεμβρίου 1912
Στρατός, στόλος και εθελοντές σφυροκοπούν ανελέητα τις εχθρικές θέσεις. Η "Εσπερία" βάλλει κατά του υψώματος των Αγίων Πατέρων και του Προβατά. Η "Μακεδονία" κατά του Αίπους. Η "Μυκάλη" από το Μάρμαρο Καρδαμύλων εναντίον των εχθρικών θέσεων ΒΔ του Πιτυούς. Η κανονιοφόρος "Αμβρακία" από τη Βολισσό κατά των θέσεων Δυτικά του Αγίου Ισιδώρου.Το τάγμα Ζέρβα στις 6.30 π.μ. ξεκινά από το Βροντάδο και ανεβαίνει το Αίπος υποστηριζόμενο από τη "Μακεδονία". Οι Τούρκοι υποχωρούν παντού. Στις 11 το πρωί καταλαμβάνεται η κορυφή του Αίπους, στις 3 μ.μ. οι Τέσσερες Πηγάδες και η προέλαση συνεχίζεται.
Για να περάσει πεδινό ταχυβόλο από μια κατεστραμμένη γέφυρα στην περιοχή του Βροντάδου επενέβη ο δεκανέας μηχανικού Γ. Ι. Χωρέμης, με τη βοπήθεια του Ι. Ν. Πίττα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου