Οι φόβοι, οι κίνδυνοι και η αλήθεια για το κούρεμα καταθέσεων

- Πότε πληρώνουν μέτοχοι, ομολογιούχοι και καταθέτες 
- Τι ισχύει για όλα τα λεφτά στις τράπεζες


Ο νέος εφιάλτης, μετά το κλείσιμο των τραπεζών και τα capital controls, ακούει στο «κούρεμα των καταθέσεων». Τα σενάρια δίνουν και παίρνουν και χθες ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, εγγυήθηκε τις καταθέσεις στις τράπεζες, ενώ ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης είπε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει κούρεμα.

Μάλιστα ο υπουργός Οικονομικών εμφανίστηκε εξαιρετικά αισιόδοξος για τις τράπεζες και είπε στην ΕΡΤ ότι...
θα ανοίξουν με το πάτημα ενός κουμπιού. «Με το που συνάπτουμε τη συμφωνία η ΕΚΤ πατάει ένα κουμπί και αυξάνεται ο ELA, αποκαθίσταται η ρευστότητα», είπε και πρόσθεσε ότι οι τράπεζες θα ανοίξουν αμέσως με την συμφωνία αλλά και ότι αμέσως θα αρθούν τα capital controls.
Παρά τις διαβεβαιώσεις η ανησυχία στην ελληνική κοινωνία έχει αυξηθεί, ενώ πλέον για το ενδεχόμενο κουρέματος των τραπεζών μιλούν και επίσημα στελέχη της αντιπολίτευσης και κόμματα. Ο Τσίπρας μπορεί να εγγυήθηκε τις καταθέσεις των Ελλήνων αλλά η αλήθεια είναι πως επί της ουσίας, στην κατάσταση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία, τις καταθέσεις μπορεί να τις εγγυηθεί μόνο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Τι θα γίνει μετά «ναι» ή μετά το «όχι» κανείς δεν μπορεί να το πει, ωστόσο οι φόβοι για κούρεμα μετά το capital control έχουν αυξηθεί.
Χθες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έδωσε στην ουσία μία άτυπη ανοχή προς τις ελληνικές τράπεζες, μέχρι το κρίσιμο δημοψήφισμα της Κυριακής, διατηρώντας αμετάβλητο το ανώτατο όριο δανεισμού των ελληνικών τραπεζών μέσω ELA, ενώ δεν έλαβε καμία νέα απόφαση για την αύξηση στο κούρεμα των εγγυήσεων που δίνουν οι τράπεζες.
Και αυτό γιατί η ΕΚΤ πλέον στηριζόμενη στο γεγονός ότι έληξε το πρόγραμμα και δεν πληρώθηκε η δόση προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει πλέον τη δυνατότητα να λάβει τα μέτρα της.
Το κούρεμα των ενεχύρων του ELA θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και στο 75% ή το 90% και στην περίπτωση αυτή το κούρεμα των καταθέσεων θα ήταν σχεδόν υποχρεωτικό. Μάλιστα σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα του Bloomberg το κούρεμα του ELA θα είχε ως αποτέλεσμα ανάγκες από 33 δισ. ευρώ έως 67 δισ. ευρώ από τα 120 δισ. ευρώ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στις τράπεζες.
Δηλαδή σε περίπτωση τακτικής χρεοκοπίας θα επηρεαστούν, όπως αναφέρουν σήμερα και τα Νέα, από το 27% ως το 55% των καταθέσεων που υπάρχουν στις τράπεζες, ανάλογα πάντα με του πού θα κλειδώσει το όριο του κουρέματος.
Θα πρέπει να τονιστεί πως το κούρεμα καταθέσεων δεν αποτελεί το πρώτο βήμα στην περίπτωση που μια τράπεζα βρεθεί στην αέρα. Η κοινοτική οδηγία για τις τράπεζες προβλέπει πως αν μια τράπεζα χρειαστεί διάσωση οι αρχές θα πρέπει πρώτα να επιβάλλουν «κούρεμα» σε μετόχους αλλά και σε όσους έχουν ομόλογα.
Οι μέτοχοι είναι οι πρώτοι που θα υποστούν τις απώλειες και θα ακολουθήσουν οι ομολογιούχοι. Αυτή η διαδικασία προσδιορίζεται ως διάσωση της τράπεζας με ίδια μέσα (bail-in) και διαφοροποιείται από τη διάσωση με χρήμα φορολογουμένων (bail-out).
Αν χρειάζονται περισσότερα χρήματα για τη διάσωση, πράγμα που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει, τότε οι αρχές μπορούν να διαθέτουν κεφάλαια από το εθνικό ταμείο εξυγίανσης.
Εφόσον οι μέτοχοι και ομολογιούχοι «κουρευτούν» τότε θα εξετασθεί και η απομείωση των καταθέσεων.

Η αλήθεια για την εγγύηση των 100.000 ευρώ
Οι καταθέσεις στις τράπεζες καλύπτονται από εγγύηση μέχρι του ποσού των 100.000 ευρώ. Αυτή η εγγύηση είναι του ελληνικού κράτους και όχι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Συγκεκριμένα, μέχρι το τέλος του 2015, οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ καλύπτονται από την κρατική εγγύηση. Στη συνέχεια, εφόσον ολοκληρωθεί το σχέδιο για την τραπεζική ένωση της ευρωζώνης, η εγγύηση θα παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ο ελληνικός νόμος (νόμος 3746/2009) προβλέπει ότι η εγγύηση των «ασφαλισμένων» (έως 100.000 ευρώ) καταθέσεων παρέχεται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) μέχρι το τέλος του 2015. Το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) είναι ο φορέας διαχείρισης του συστήματος εγγύησης των τραπεζικών καταθέσεων και επενδυτικών υπηρεσιών και ο οποίος διέπεται από τον ν. 3746/2009 (ΦΕΚ 27 Α’ 16/2/2009).
Σκοπός του είναι η καταβολή αποζημίωσης στους καταθέτες των πιστωτικών ιδρυμάτων που ευρίσκονται σε αδυναμία να εκπληρώσουν τις προς αυτούς υποχρεώσεις τους και η καταβολή αποζημίωσης στους επενδυτές-πελάτες των πιστωτικών ιδρυμάτων που ευρίσκονται σε αδυναμία να εκπληρώσουν τις προς αυτούς υποχρεώσεις τους, για απαιτήσεις που απορρέουν από την παροχή «καλυπτόμενων επενδυτικών υπηρεσιών», με στόχο , όπως αναφέρεται, τη συμβολή στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Το όριο αυτό είναι κοινό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση κοινοτική οδηγία, αλλά κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για την αποζημίωση των πολιτών της. Κάθε κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει εάν θα εφαρμόσει πρόσθετα μέτρα καταμερισμού των επιβαρύνσεων σε περίπτωση τραπεζικών διασώσεων.
Δηλαδή σε περίπτωση κουρέματος η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να αποφασίσει το όριο πάνω από το οποίο θα υπάρξει η παρέμβαση.
Στην Κύπρο την άνοιξη του 2013 αποφασίστηκαν κεφαλαιακοί έλεγχοι και οι τράπεζες έκλεισαν. Ο νόμος προέβλεπε τη δυνατότητα ημερήσιων αναλήψεων έως και 300 ευρώ ημερησίως ανά άτομο, συνολικά από όλες τις τράπεζες της χώρας. Οι ταξιδιώτες στο εξωτερικό μπορούσαν να εξάγουν έως 2.000 ευρώ σε μετρητά, ενώ στο εξωτερικό μπορούσαν να «σηκώνουν» από τα συνεργαζόμενα ATM έως 300 ευρώ ημερησίως.
Ταυτόχρονα επιβλήθηκε κούρεμα στις καταθέσεις. Στην Κύπρο το κούρεμα έγινε στις ανασφάλιστες καταθέσεις. Το κούρεμα στην Κύπρο ήταν στο 47,5% επί των ανασφάλιστων (άνω των 100.000 ευρώ) καταθέσεων στην Τράπεζα Κύπρου. Ο τράπεζες επανήλθαν σε φυσιολογική λειτουργία μετά από δύο χρόνια.