Τα μονοπάτια της Αμανής στη Βορειοδυτική Χίου

-Αφού ολοκληρωθεί ο καθαρισμός από εθελοντικές ομάδες-φίλους των μονοπατιών της Χίου, θα ζητηθεί η πιστοποιήσή του ως δίκτυο από τον ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης και πιστοποίησης πεζοπορικών δικτύων
-Η Αμανή διαθέτει ένα από τα αξιολογότερα οδικά μνημεία της Ευρώπης, τη Μακριά Στράτα της Βολισσού (Οθωμανικός ή Τουρκικός δρόμος Βροντάδος-Βολισσός)
 
Μια πρωτόγνωρη εμπειρία ζήσαμε το απόγευμα του Σαββάτου 7 Μαρτίου στο παραδοσιακό Καφενείο της πλατείας του Πυθώνα στη Βολισσό. Ο χώρος γέμισε ασφυκτικά από φυσιολάτρες που ενδιαφέρονται για το μέλλον της Αμανής.

Γράφει ο Οδυσσέας Κοκκινάκης
Φωτογραφίες: Προσωπικό αρχείο Γιώργου Χαλάτση

Όλες οι ηλικίες, από 5χρονα παιδιά μέχρι 85χρόνους ανθρώπους της ευρύτερης περιοχής, ήταν εκεί, για να ακούσουν...
την παρουσίαση των μονοπατιών του παρελθόντος που ξαναζωντανεύουν.

Ο άνθρωπος που ήταν ο πρωτεργάτης και οργανωτής μιας ομάδας εθελοντών, ο συνταξιούχος πλέον, καθηγητής φυσικής αγωγής Γιώργος Χαλάτσης, έδωσε το στίγμα της προσπάθειας που είναι σ' εξέλιξη.

Ο δήμαρχος και τρεις αντιδήμαρχοι της Χίου

Στη συνάντηση αυτή, των ανθρώπων που αναγεννούν την ιστορία μας, μέσα από τις διαδρομές που ακολουθούσαν οι πρόγονοι μας, ήταν παρούσα η αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, η Αμανίτισσα Βιβή Ποταμούση, η οποία με την ιδιότητά της αυτή, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντά της, στήριξε ηθικά αλλά και υλικά (εξοπλισμό σε ομάδες εθελοντών), όσο το επιτρέπουν οι οικονομικές δυνατότητες του Δήμου.

Μεγάλη εντύπωση προκάλεσε και το γεγονός ότι το παρόν έδωσαν στη συνάντηση ο δήμαρχος Χίου Μανώλης Βουρνούς αλλά και οι αντιδήμαρχοι, Τουρισμού Δημήτρης Καράλης και Βόρειας Χίου Ματθαίος Φαφαλιός. Οι παρουσίες του δημάρχου και των τριών αντιδημάρχων, δείχνουν τη βαρύτητα και τη σημασία που δίνει ο Δήμος στην εξέλιξη αυτής της ολοκλήρωσης του καθαρισμού των ιστορικών παλαιών μονοπατιών της Αμανής.

Στο σύντομο χαιρετισμό του ο κ. Βουρνούς μεταξύ άλλων τόνισε ότι με λίγα χρήματα μπορούμε να έχουμε ένα πολύ μεγάλο αποτέλεσμα. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την ανάπτυξη του τουρισμού. Μέσα από την προσπάθεια της καθαριότητας των μονοπατιών βοηθά την αίσθηση των ίδιων των κατοίκων να δούνε καλύτερα ή να ξαναδιαβάσουν την ταυτότητα της περιοχής τους. Σταδιακά μετά από τους κατοίκους, να το καταλάβουν και οι επισκέπτες και αυτό θα είναι ένα από τα στοιχεία που θα δώσουν κάποια πνοή στην περιοχή.

Η ομιλία μέσω φωτογραφιών

Τη σκυτάλη πήρε ο Γιώργος Χαλάτσης, που ήταν και ο κύριος ομιλητής, ο οποίος παρουσίασε το όλο πλάνο της προσπάθειά του, μέσα από μια σειρά φωτογραφιών από το προσωπικό του αρχείο.

Πρόκειται για ένα φωτογραφικό οδοιπορικό μ' εκατοντάδες στιγμιότυπα, μέσα από τις οποίες, το κοινό, όχι μόνο είδε το όραμα του συνταξιούχου σήμερα εκπαιδευτικού, αλλά είδε και τις πανέμορφες και ανεξερεύνητες ομορφιές της Αμανής, οι οποίες με τη διάνοιξη των μοναδικών μονοπατιών, έρχονται στο φως και γίνονται  προσιτές σ' ανθρώπους κάθε ηλικίας περιπατητές που θέλουν να τις επισκεφτούν.

«Ήρθα στη Χίο, και μάλιστα στη Βολισσό, πριν από 37 χρόνια ως νεοδιόριστος καθηγητής Φυσικής Αγωγής. Από τότε η καρδιά μου έμεινε εδώ. Νιώθω ότι είναι η πατρίδα μου. Ο άνθρωπος που έβαλε τότε την υπογραφή του, για να βρεθώ στα πανέμορφα αυτά τοπία της Αμανής, ως καθηγητής μακάρι να ήξερε πόσο καλό μου έκανε»  με τα λόγια αυτά ο κ. Χαλάτσης ξεκίνησε την ομιλία-ταξίδι στα πράγματι ανεξερεύνητα μονοπάτια της Βορειοδυτικής Χίου, των ζωντανών, αλλά και εγκαταλελειμμένων χωριών που βρίσκεται γύρω από το βουνό της Αμανής, που έδωσε πριν λίγα χρόνια το όνομά του στην τοπικό δήμο και σήμερα, μια από τις οκτώ δημοτικές ενότητες του νησιού της Χίου».  Και συνέχισε:

«Ασχολούμαι πολλά χρόνια με την πεζοπορία και την ορειβασία και έχω περπατήσει σε πολλούς τόπους της Ευρώπης. Όμως η περιήγηση στη μαγική Φύση της Χίου, τα πολλά μοναδικά μνημεία πολιτισμού και τα αυθεντικά της μονοπάτια με τραβούν σαν μαγνήτης.

Αυτά τα μονοπάτια του νησιού είναι «αόρατα διαμάντια» και προσπαθώ τώρα να αποκαλύψω αυτούς τους κρυμμένους θησαυρούς.

Με μαγεύει, συνεχίζει, η ιδέα να «ξυπνάς» ένα μονοπάτι που πολλά χρόνια «κοιμάται». Όσο πιο «κλειστό» και αδιάβατο είναι τώρα ένα μονοπάτι, τόσο μεγαλύτερο είναι για μένα το κίνητρο να το δω ζωντανό.

Παράλληλα πιστεύω, αλλά και διαπιστώνω καθημερινά, ότι η διάνοιξη των παλιών μονοπατιών είναι ένα εργαλείο – δώρο γι’ αυτούς που θέλουν να γνωρίσουν σε βάθος τον τόπο.

Πρόκειται για τόπο με εντυπωσιακές ομορφιές, σ' όλο το μήκος και πλάτος των μονοπατιών που ήταν ζωντανά αφού 100ντάδων κάτοικοι της εργασίας και του ιδρώτα να τα διασχίζουν καθημερινά».

Ο κ. Χαλάτσης στο όραμα του έχει χωρίσει τη Χίο σε τέσσερα κομμάτια, όσον αφορά τα μονοπάτια. Πρόκειται για, πρώτον τη Βορειοδυτική Χίο (Αμανή), δεύτερον τη Βορειοανατολική Χίο (Πελινναίο), τρίτον κεντρική Χίο και τέλος Νότια Χίο. Στη συγκεκριμένη συνάντηση αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το δίκτυο της Αμανής.
  
Βορειοδυτική Χίος-Αμανή
(περιλαμβάνει τον οθωμανικό δρόμο)

Πρώτο σε εξερεύνηση και σύμφωνα με τα τα λεγόμενά του ερευνητή-"εραστή" των μονοπατιών, σύντομα θα ολοκληρωθεί, είναι το κομμάτι της Βορειοδυτικής Χίου, των μονοπατιών των χωριών που βρίσκονται γύρω από την Αμανή. Μάλιστα, γι' αυτό το μέρος, είπε ότι είναι το πιο πλούσιο σε εικόνες, αλλά και το μεγαλύτερο δίκτυο μονοπατιών, σε σχέση μ' αυτά που διαθέτουν τα υπόλοιπα τρία κομμάτια που θα ακολουθήσουν. Σ' αυτό συμπεριλαμβάνεται και το κομμάτι του Οθωμανικού ή παλαιού Τούρκικου δρόμου της Βολισσού (Μακριά Στράτα).

Πρόκειται για ένα απίστευτο μνημείο, ένα από τα αξιολογότερα οδικά μνημεία της Ευρώπης, το οποίο έχει αρχίσει να αποκαλύπτεται από τους εθελοντές-φίλους των μονοπατιών της Χίου με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων του νησιού και χορηγία του ιδρύματος Γιάννη και Πηνελόπης Κουγιούλη. Πρόκειται για ένα δρόμο, ο οποίος σώζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό και εντυπωσιάζουν τα πολύ καλά διατηρημένα αρχιτεκτονικά του στοιχεία και τη δεξιοτεχνία των παλιών μαστόρων.

Σ' αυτό δεν υπάρχουν σκαλοπάτια που σημαίνει ότι είχε φτιαχτεί για να μετακινούνται κάρα, και μάλιστα είχε διαστάσεις τέτοιες, ώστε να χωράνε να κινηθούν δύο κάρα, αν συναντιόντουσαν, μ' αντίθετη ροή, στη διαδρομή.

Γενικότερα, σ' αυτήν την περιοχή συναντάς τα μονοπάτια της παράδοσης, της Ιστορίας και του πολιτισμού. Ένα φανάρι γνώσης, φιλοσοφίας και τρόπου ζωής στο πλαίσιο δημιουργικής διεξόδου για όλους μας.  

Εκτός από τη "Μακριά Στράτα" της Βολισσού

Στον πλούσιο τόπο της Αμανής, από πλευράς μονοπατιών, εκτός των άλλων, σε λίγο θα έχουμε ένα δίκτυο, συνολικά, ολοκληρωμένων, 13 μονοπατιών.

Τα περισσότερα, είναι κτισμένα και στερεωμένα με μαστοριά σε απόκρημνες πλαγιές, για να αντέχουν. Ακόμα μονοπάτια περίτεχνα, στρωμένα με πέτρες κι άλλα που είναι καλντερίμια. Δηλαδή, οι ξερολιθιές αυτές και ως κατασκευές μόνον εμπνέουν σεβασμό και αναδύουν τον κόπο της δημιουργίας.

Διαδρομές που σημαδεύονται από την οικονομική δραστηριότητα μιας εποχής που έχει εκλείψει, αλλά εξακολουθεί να αρέσει, να εμπνέει, να συγκινεί:

Πολλοί ανεμόμυλοι, δεκάδες νερόμυλοι (μόνον κατά μήκος του Μαλαγκιώτη ποταμού έχουν καταγραφεί 13), σαράντα στοές και δύο κτίρια στα μεταλλεία Κεράμου, καμίνια κ.λπ.

Και πολιτισμός, χωριά εγκαταλελειμμένα και ερειπωμένα, μονοπάτια στα οποία περπατάς στο πλάι από τις όχθες ποταμιών, αλλά και ακροθαλασσιών, που έχουν τη δική τους μαγεία,  καθώς και ξωκλήσια και βίγλες, οι οποίες συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό που δεν αποτελεί απλά μια περιπατητική διαδρομή στη φύση.

Συνολικά 34 χιλ. με προοπτική τα 50 χιλ. 

Το συγκεκριμένο δίκτυο των δεκατριών μονοπατιών της Αμανής, αυτή τη στιγμή σε μεγάλο βαθμό έχει διανοιχτεί και καθαρισθεί, σε μήκος πλέον των 34 χιλιομέτρων. Στο επόμενο διάστημα και πολύ πριν το καλοκαίρι το δίκτυο αυτό θα φτάσει στα 50 χιλιόμετρα, που είναι και το όριο για να μπορέσει να πιστοποιηθεί – ως δίκτυο – από τον ευρωπαϊκό οργανισμό αξιολόγησης και πιστοποίησης πεζοπορικών δικτύων.

Αν το προλάβουμε, γιατί μέχρι τώρα δεν βοήθησε καθόλου ο καιρός -τόνισε ο κ. Χαλάτσης- η Αμανή θα είναι η πρώτη περιοχή στην Ελλάδα, που θα διαθέτει τέτοιο πιστοποιημένο δίκτυο.

Ο στόχος είναι το συνολικό μήκος του δικτύου να φτάσει στην παρούσα φάση στα 60 χιλιόμετρα και να κλείνει την κυκλική διαδρομή, όπως φαίνεται στην εικόνα.

Η εικόνα του δικτύου των 13 διαδρομών, που παρουσιάστηκε από τον κ. Χαλάτση, περιλαμβάνει τις διαδρομές, 3, 4, 7, 8, 9 και 13, που έχουν ήδη ολοκληρωθεί.

Σε πρώτη προτεραιότητα, δηλαδή σήμερα, είναι οι διαδρομές 2, 5, 10 και 11, συν τα μεταλλεία Κεράμου (διαδρομή 6), που θα συμπληρώσουν το στόχο των 50 χιλιομέτρων.

Οι διαδρομές 1 και 12 είναι σχεδόν έτοιμες και απαιτείται η καταγραφή τους.

Οι 13 αυτές διαδρομές έχουν συνολικό μήκος 60 χιλιομέτρων.

Μεταλλεία Κεράμου-Κτιριακές εγκαταστάσεις των Γάλλων (1897-1902)

Θα ακολουθήσει η διαδικασία της σήμανσής τους κα εν συνεχεία ο φάκελος θα συμπληρωθεί, προκειμένου να υποβληθεί για πιστοποίηση.

1. Στο Χειμώνιο
2. Λεπτόποδα → Αγρελωπό → Καμπιά (γ)
3. Αγιάσματα → Λεπτόποδα … 6.240 μ.
4. Κέραμος → Αγιάσματα … 4.840 μ.
5. Κέραμος → Λεπτόποδα (α)
6. Μεταλλεία Κεράμου
7. Στο Καμίνι … 3.050μ.
8. Εγρηγόρος → Αγιάσματα … 8.300 μ.
9. Εγρηγόρος → Κουρούνια … 4.390 μ.
10. Αφροδίσια → Κέραμος (β)
11. Αφροδίσια → Εγρηγόρος (δ)
12. Αφροδίσια → Κουρούνια
13. Τα Γαλάτου … 7.460 μ.

Μονοπάτια 34.280 μέτρα

Αξίζει να σημειώσουμε ότι αφού ολοκληρώθηκε η κύρια παρουσίαση των μονοπατιών της Αμανής, ο κ. Χαλατσής, μετά από σχετική αναφορά του ακροατηρίου, τόνισε ότι στα άμεσα σχέδιά του είναι η διοργάνωση μιας περιπατητικής δράσης η οποία θα έχει διάρκεια τουλάχιστον τεσσάρων ημερών, θα ξεκινάει από τη Νότια Χίο και θα καταλήγει μέσα από το δίκτυο των μονοπατιών, στα Αγιάσματα, όπου οι συμμετέχοντες θα μπορούν να κάνουν και ιαματικά λουτρά χαλάρωσης, στις πηγές της περιοχής.