Το έθιμο της Πρωταπριλιάς. Γιατί λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά;

Πρωταπριλιά, η μέρα των μικρών λευκών  «ψεμάτων», των φαρσών και της ελαφρότητας.  

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα η παιγνιώδης διάθεση είναι συνηθισμένη και η φάρσα επιβεβλημένη.
Πώς όμως προέκυψε αυτό το εθιμοτυπικό; Για ποιο λόγο αφιερώνουμε μια μέρα στην ελαφρότητα και στην αστεία πλευρά της ζωής; 

Προέλευση
Ιστορικά γεγονότα αναφέρονται σε...

ημέρες ανάλογες της Πρωταπριλιάς από το 1500.

 Όμως, φαίνεται ότι η καθιέρωση του «εορτασμού » των πειραγμάτων την πρώτη Απριλίου ξεκίνησε το 1582 στη Γαλλία. Ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος αποφάσισε να αλλάξει το γρηγοριανό ημερολόγιο, σύμφωνα με το οποίο η αλλαγή του έτους γιορταζόταν από τις 25 Μαρτίου μέχρι την 1η Απριλίου και να μεταφέρει την Πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου, όπως γίνεται και σήμερα. Κάποιοι όμως είτε το ξέχασαν είτε αρνήθηκαν να συμβιβαστούν με την αλλαγή αυτή και αποτέλεσαν ανέκδοτο ενώ χαρακτηρίστηκαν από τους υπολοίπους «ανόητοι».

Αυτό το πείραγμα έγινε παράδοση και κάθε πρώτη Απριλίου ήταν έθιμο να γίνονται φάρσες στη Γαλλία. Το έθιμο αυτό σταδιακά εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες.

Αλλη εκδοχή είναι η εξής: Οι Γάλλοι πάλι ονόμαζαν το πρωταπριλιάτικο ψέμα «ψάρι του Απρίλη» και η εξήγηση είναι, ότι οι Κέλτες λόγω του καλού καιρού άρχιζαν το ψάρεμα την πρώτη Απριλίου. Όμως συχνά η φτωχή ψαριά διέψευδε τις ικανότητες τους, και οι ψαράδες γύριζαν στα σπίτια τους μ” άδεια τα χέρια, αλλά με την φαντασία να οργιάζει και να διηγούνται πολλά ψεύτικα συμβάντα κατά τις ημέρες που ψάρευαν.

Για κάποιους πάλι, οι πρωταπριλιάτικες φάρσες οφείλουν την ύπαρξή τους στη γιορτή της «Kοροϊδίας και του Ξεγελάσματος» της ρωμαϊκής Θεάς «Bένους Aπρίλις», δηλαδή της Aπριλίου Aφροδίτης, που έδινε το έναυσμα για απελευθέρωση του πνεύματος ταυτόχρονα με την οργιώδη απελευθέρωση της φύσης.

Στη Ρώμη πρόγονος της Πρωταπριλιάς ήταν η γιορτή της Hilaria, στην οποία γιορταζόταν η άφιξη της άνοιξης, το μεγάλωμα της ημέρας που σηματοδοτούσε καλή τύχη και αποβολή της στεναχώριας και των βασάνων.

Στις ισπανόφωνες χώρες γιορταζόταν το Φεστιβάλ των Ανόητων, μια γιορτή μεσαιωνικής προέλευσης.

Έθιμα ανά χώρα

Κάθε χώρα προσάρμοσε το έθιμο στη δική της κουλτουρα. Στην Αγγλία επιτρέπεται να κάνεις φάρσες μόνο το πρωϊ, ενώ αν το κάνεις το απόγευμα αποκαλείσαι ανόητος. Στην Πορτογαλία είθισται να πετάνε αλεύρι ο ένας στον άλλο. 

Το έθιμο στην Ελλάδα

Στον ελληνικό χώρο το έθιμο πρέπει να ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών. Η ιδέα ήταν η ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. 

Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα.

Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος. 

 Στην Άνδρο, πάλι, λένε ψέματα την 1η του Μάρτη κι όχι την Πρωταπριλιά.

Διάσημες Φάρσες

1957 : Το BBC στην εκπομπή Panorama παρουσιάζει ρεπορτάζ, σύμφωνα με το οποίο οι Ελβετοί ανακάλυψαν ένα δέντρο το οποίο παρήγαγε μακαρόνια. Το ρεπορτάζ μάλιστα συνοδευόταν και από φωτογραφίες αγροτών που καλλιεργούσαν το μακαρονόδεντρο.

1980: Το βρετανικό δίκτυο BBC ανακοίνωσε πως το ιστορικό ρολόι Big Ben θα λειτουργούσε πλέον με ψηφιακό μηχανισμό, για να δείχνει με ακρίβεια την ώρα. Οταν αναφέρθηκε ότι οι δείκτες του ρολογιού θα πωλούνταν στους τέσσερις πρώτους ακροατές που θα επικοινωνούσαν με τον σταθμό, οι προσφορές «έσπασαν τα ταμεία»…

1982: Η στήλη Μικροπολιτικός στα «Νέα» δημοσιεύει την πληροφορία ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ετοιμάζει ένα βιβλίο για τον εαυτό του, το οποίο θα προλόγιζε ο Ανδρέας Παπανδρέου.

1992: Το πρόγραμμα Talk of the Nation του δημόσιου αμερικάνικου ραδιοφώνου, ανήγγειλε την 1η Απριλίου του 1992, ότι ο Richard Nixon, σε μια αιφνιδιαστική κίνηση στα 79 του, θα έθετε ξανά υποψηφιότητα για την Προεδρεία των ΗΠΑ.

1993 : Ο Independent ανακοίνωσε ότι βρέθηκε το χωριό του Αστερίξ από επιστήμονες της Oξφόρδης και του Mπρεστ. Tο χωριό υποτίθεται ότι ανακαλύφθηκε ακριβώς στην περιοχή που το τοποθετούσαν οι ιστορίες του Pενέ Γκοσινί. Oι ανασκαφές έβγαλαν στην επιφάνεια νομίσματα τα οποία απεικόνιζαν αγριογούρουνα καθώς και πολλά μενίρ, ενώ δεν ανακαλύφθηκε ούτε ίχνος ρωμαϊκής εισβολής.